Το ερώτημα αν θα μπορούσε να συμβεί το ίδιο και σε άλλες χώρες προέκυψε στη Γηραιά Ήπειρο, μετά την πρόσφατη μεγαλύτερη διακοπή ρεύματος στην Ευρώπη των τελευταίων 20 ετών που προκάλεσε χάος για τους κατοίκους της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και περιοχών της Γαλλίας. Οι υπεύθυνοι διαχειριστές των ενεργειακών συστημάτων έχουν διαβεβαιώσει ότι τέτοιες διακοπές ρεύματος μεγάλης κλίμακας είναι εξαιρετικά σπάνιες και ότι τα ευρωπαϊκά δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας είναι σταθερότερα στον κόσμο.
Οι ειδικοί ωστόσο, στον τομέα της ενέργειας προειδοποιούν ότι κανένα δίκτυο δεν είναι απρόσβλητο. Ο καθηγητής Τζιανζόνγκ Γου, διευθυντής της σχολής μηχανικών του Πανεπιστημίου του Κάρντιφ, δήλωσε στον Guardian ότι οι διακοπές ρεύματος «μπορούν να συμβούν οπουδήποτε». Η ανώτερη διευθύντρια της Energy Systems Catapult, Σαρμαλί Τζαγιαμάχα του Ηνωμένου Βασιλείου δηλώνει επίσης: «Κανένα σύστημα δεν μπορεί να είναι 100% ανθεκτικό», επομένως οι κίνδυνοι «πρέπει να εξισορροπούνται με την προθυμία μας να πληρώσουμε για τη μείωση τους».
Σημειώνεται ότι οι μεγάλες καταρρεύσεις του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας οφείλονται συχνά σε παράγοντες που είναι δύσκολο να προβλεφθούν ή να ελεγχθούν. Τα ακραία πλέον καιρικά φαινόμενα και οι φυσικές καταστροφές, οι απρόσμενες καταιγίδες, οι καύσωνες και οι σεισμοί μπορούν να προκαλέσουν καταστροφικές ζημιές σε κρίσιμες εθνικές υποδομές. Οι κεραυνοί και οι ηλιακές εκλάμψεις επίσης μπορεί να προκαλέσουν ζημιές σε ζωτικό εξοπλισμό, κρίσιμης σημασίας υποσταθμούς και ηλεκτροφόρα καλώδια για τη διατήρηση της σταθερότητας του δικτύου.
Παρότι τις πρώτες αναφορές που απέδωσαν τη διακοπή ρεύματος στην Ισπανία σε ένα «σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο» λόγω μιας ξαφνικής αλλαγής της θερμοκρασίας, που ενδέχεται να αποσταθεροποίησε το δίκτυο, η διαχειριστής του δικτύου, Red Eléctrica, απέρριψε αργότερα την εκδοχή αυτή.
Υπενθυμίζεται ότι οι περισσότερες διακοπές ρεύματος, λόγω φυσικών καταστροφών εντοπίζονται ευκολότερα, ενώ ο κίνδυνος τέτοιων φαινομένων αυξάνεται με την κλιματική αλλαγή, επιτείνοντας τη συχνότητα και τη σοβαρότητά τους. Επί παραδείγματι, στην πολιτεία του Τέξας των ΗΠΑ, μια σειρά από τρεις χειμερινές καταιγίδες στις αρχές του 2021 προκάλεσαν το πάγωμα αιολικών πάρκων και σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο, αφήνοντας 4,5 εκατομμύρια νοικοκυριά και επιχειρήσεις χωρίς ρεύμα.
Δείτε επίσης: Αλλαγές της Meta για τους ανήλικους χρήστες
Ωστόσο ορισμένες διακοπές ρεύματος οφείλονται σε ανθρωπογενείς παράγοντες. Η Σ. Τζαγιαμάχα επεσήμανε ότι «γεωπολιτικοί παράγοντες και κυβερνοεπιθέσεις έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν σημαντικές διακοπές στο δίκτυο και ότι το ανθρώπινο λάθος μπορεί επίσης να διαδραματίσει κάποιο ρόλο».
Παρότι μετά τη διακοπή ρεύματος στην Ιβηρική χερσόνησο κακόβουλοι κρατικοί παράγοντες ισχυρίστηκαν ανθρώπινη παρέμβαση, η Red Eléctrica έσπευσε να υπογραμμίσει ότι δεν υπήρχαν ενδείξεις επίθεσης. Προφανώς, ο κίνδυνος κυβερνοεπίθεσης στην όποια υποδομή «δεν είναι επιστημονική φαντασία», σύμφωνα με τον ολλανδό εμπειρογνώμονα σε θέματα κυβερνοασφάλειας Ντέιβ Μάσλαντ, ο οποίος αναφερόμενος στις επιθέσεις της Ρωσίας στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας το 2015 και το 2016, και στην αποτυχημένη απόπειρα μετά την εισβολή της το 2022 σημειώνει: «Οι επιθέσεις στην παροχή ηλεκτρικού ρεύματος είναι πιθανές και έχουν ήδη προκαλέσει διακοπές στο παρελθόν».
Ένα άλλο βασικό ερώτημα παραπέμπει στον ρόλο που ενδέχεται να διαδραμάτισαν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην κατάρρευση του συστήματος. Το ηλεκτρικό σύστημα της Ισπανίας υπέστη δύο σημαντικές απώλειες παραγωγής στην ηλιόλουστη νοτιοδυτική περιοχή της χώρας μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, που ενδέχεται να αποσταθεροποίησαν τη σύνδεση του δικτύου μεταξύ Ισπανίας και Γαλλίας και να οδήγησαν τελικά στην πλήρη συνολική απώλεια ισχύος. Συγκεκριμένα ένα δίκτυο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι πιο δύσκολο να λειτουργήσει από ένα δίκτυο που σχεδιάστηκε αρχικά με βάση μεγάλους σταθμούς παραγωγής ενέργειας από άνθρακα, φυσικό αέριο και πυρηνική ενέργεια. Οι σταθμοί αυτοί διαθέτουν περιστρεφόμενες τουρμπίνες που δημιουργούν αδράνεια στο σύστημα, η οποία βοηθά στη διατήρηση της συχνότητας του δικτύου στα 50Hz περίπου.
Εφόσον οι αιολικοί και οι ηλιακοί σταθμοί δεν δημιουργούν αδράνεια στο δίκτυο, σε περιόδους υψηλής παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μπορεί να είναι πιο δύσκολο να διατηρηθεί σταθερή η συχνότητα σε περίπτωση ξαφνικής διακοπής της παροχής ρεύματος. Το σύστημα οδηγείται σε κατάρρευση όταν μια σημαντική διακύμανση στη συχνότητα προκαλέσει την αυτόματη αποσύνδεση των γεννητριών. Σημειώνεται εδώ ότι η μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας προφανώς θα απαιτήσει από τις εταιρείες δικτύου να επενδύσουν σε τεχνολογίες σταθεροποίησης του δικτύου, προετοιμαζόμενες για το απρόβλεπτο, όταν συνδυασμός ακραίων παραγόντων μπορεί να προκαλέσει μια καταστροφική αλυσιδωτή βλάβη.
Ας θυμηθούμε ότι τον Αύγουστο του 2019, το Ηνωμένο Βασίλειο υπέστη τη μεγαλύτερη διακοπή ρεύματος της τελευταίας δεκαετίας, αφήνοντας σχεδόν 1 εκατομμύριο ανθρώπους σε Αγγλία και Ουαλία χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και εκατοντάδες ανθρώπους εγκλωβισμένους σε τρένα για έως και εννέα ώρες, η οποία προκλήθηκε μετά από κεραυνό που χτύπησε ένα κύκλωμα μεταφοράς βόρεια του Λονδίνου, προκαλώντας διακοπή λειτουργίας δύο γεννητριών ηλεκτρικού ρεύματος που απέχουν μεταξύ τους περισσότερα από 100 μίλια, με διαφορά λίγων δευτερολέπτων.
Σημειώνεται ότι οι κεραυνοί είναι συνήθη φαινόμενα, ενώ αποδεικνύεται ότι δεκάδες μικρές γεννήτριες και μπαταρίες στην προκειμένη περίπτωση χρησιμοποιούσαν λανθασμένες ρυθμίσεις ασφαλείας, καθιστώντας αδύνατη για τον διαχειριστή την αποφυγή της διακοπής του ρεύματος. Αυτό παραπέμπει στο ότι μόνο ο συνδυασμός παραγόντων μπορεί να προκαλέσει μεγάλης κλίμακας διακοπή ρεύματος και να αποδειχθεί άκρως καταστροφικός.