Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση παράγονται ετησίως 380 εκατ. τόνοι πλαστικού παγκοσμίως, ενώ μόνο το 9% ανακυκλώνεται. Το μεγαλύτερο μέρος των πλαστικών αποτεφρώνεται, καταλήγει σε χώρους υγειονομικής ταφής ή φτάνει στον ωκεανό επιδρώντας αρνητικά στα θαλάσσια είδη.
Η αύξηση της παραγωγής, αφού τα τελευταία μάλιστα 10 χρόνια έχει παραχθεί περισσότερο πλαστικό από ό,τι σε ολόκληρο τον 20ό αιώνα, έχει οδηγήσει τους αρμόδιους φορείς σε αναζήτηση λύσεων για τον περιορισμό των επιπτώσεων της πλαστικής ρύπανσης, όπως η ανακύκλωση, διαδικασία η οποία συνδέεται με αρκετές προκλήσεις και περιορισμούς, λόγω των πρόσθετων και των μειγμάτων από πολυμερή που περιέχονται στα προς ανακύκλωση προϊόντα.
Σύμφωνα με μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ στη Σουηδία και της Λειψίας στη Γερμανία χιλιάδες είναι τα χημικά πρόσθετα και άλλες τοξικές ουσίες που σχεδόν ποτέ δεν αναφέρονται και μπορούν να καταλήξουν σε ανακυκλωμένα προϊόντα. Σε έκθεση που δημοσιεύθηκε στο Journal of Hazardous Materials έχει αποδειχθεί ότι ανακυκλώνονται και επικίνδυνες χημικές ουσίες σε νέα υλικά και προϊόντα και μάλιστα από τις 16.000 χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή πλαστικών οι 4.200 φαίνεται να έχουν επικίνδυνες ιδιότητες.
Ειδικότερα πολλές από αυτές ανήκουν στις κατηγορίες των πλαστικοποιητών, των επιβραδυντών φλόγας, των αντιοξειδωτικών, των σταθεροποιητών υπεριώδους ακτινοβολίας ή των αντιμικροβιακών παραγόντων. Ελάχιστες εξ αυτών μπορεί να ρυθμιστούν σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στα πλαστικά δεν είναι ανιχνεύσιμες καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, πράγμα που σημαίνει ότι ούτε οι καταναλωτές, ούτε οι διαχειριστές αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένων των εγκαταστάσεων ανακύκλωσης, γνωρίζουν ποια πλαστικά περιέχουν ποιες χημικές ουσίες και πόσα έρχονται σε επαφή με άλλες όπως τα φυτοφάρμακα. Ενώ με τη σειρά τους οι μελετητές επισημαίνουν επανειλημμένα ότι οι ισχύοντες κανονισμοί για τις πλαστικές χημικές ουσίες είναι ανεπαρκείς για την προστασία της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος.
Δείτε επίσης: Δημιουργικότητα και AI: Πώς οι καθημερινές συνήθειες κάνουν τη διαφορά
Συγκεκριμένα σε μία προσπάθεια να διερευνήσουν τις πιθανές συνέπειες για την υγεία οι ερευνητές των δύο πανεπιστημίων συγκέντρωσαν σφαιρίδια από ανακυκλωμένο πλαστικό πολυαιθυλενίου από Ινδία, Νιγηρία και Ταϊβάν. Διαπίστωσαν ότι τα σφαιρίδια μπορούν να απελευθερώσουν χημικές ουσίες στο νερό επιδρώντας αρνητικά στο ενδοκρινικό σύστημα και τον μεταβολισμό των λιπιδίων σε προνύμφες ψαριού-ζέβρα.
Ακολούθησαν την ακόλουθη διαδικασία: τοποθέτησαν σε δεξαμενές με νερό τα σφαιρίδια για 48 ώρες και στη συνέχεια τις προνύμφες του ψαριού-ζέβρα για διάστημα πέντε ημερών. Από τις μετρήσεις στα ψάρια διαπίστωσαν αύξηση στη γονιδιακή έκφραση που σχετίζεται με τον μεταβολισμό των λιπιδίων, την λιπογένεση και την ενδοκρινική ρύθμιση.
Η Αζόρα Κόνιγκ Καρντγκάρ, επικεφαλής συντάκτρια και ερευνήτρια οικοτοξικολογίας στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ εξηγεί: «Αυτοί οι σύντομοι χρόνοι έκθεσης αποτελούν έναν ακόμη δείκτη των κινδύνων που θέτουν οι χημικές ουσίες στα πλαστικά για τους ζωντανούς οργανισμούς. Οι επιπτώσεις που παρατηρήσαμε δείχνουν ότι η έκθεση μπορεί να αλλάξει τη φυσιολογία και την υγεία των ψαριών».
Από παλαιότερη μελέτη είχαν προκύψει ανάλογες συνέπειες στον άνθρωπο και δη στο αναπαραγωγικό σύστημα από την έκθεση σε τοξικές ουσίες στα πλαστικά. Η Μπέθανι Κάρνεϊ Άλμροθ, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ και ερευνήτρια, διευκρινίζει: «Αυτό είναι το κύριο εμπόδιο στην ιδέα της ανακύκλωσης πλαστικού. Δεν έχουμε ποτέ πλήρη γνώση για το ποιες χημικές ουσίες θα καταλήξουν σε ένα αντικείμενο κατασκευασμένο από ανακυκλωμένο πλαστικό. Υπάρχει επίσης σημαντικός κίνδυνος ανάμειξης χημικών ουσιών, που καθιστούν το ανακυκλωμένο πλαστικό τοξικό».
Σημειώνεται ότι οι επιστήμονες υπολόγισαν τις χημικές ουσίες που απελευθερώθηκαν στο νερό κατά τις πρώτες 48 ώρες, εντόπισαν πολλές ενώσεις, με το μείγμα τους να μεταβάλλεται σύμφωνα με τα διαφορετικά σφαιρίδια. Ανάμεσα σε αυτές εντόπισαν σταθεροποιητές υπεριώδους ακτινοβολίας και πλαστικοποιητών, φυτοφάρμακα και βιοκτόνα, εκτιμώντας ότι με αυτά μπορεί να έχουν μολυνθεί τα πλαστικά κατά την πρώτη φάση χρήσης τους, πριν γίνουν απόβλητα και ανακυκλωθούν.
Αυτό το εύρημα οδηγεί τους ειδικούς επιστήμονες να επισημάνουν στους αρμόδιους φορείς ότι οφείλουν να απαγορεύσουν ή έστω να περιορίσουν τα επικίνδυνα χημικά στα πλαστικά, αυξάνοντας ταυτόχρονα την επιζητούμενη διαφάνεια στην αλυσίδα παραγωγής τους, ώστε να μπορούν να ανακυκλωθούν με ασφαλή και βιώσιμο τρόπο.