
Το τεκμαρτό εισόδημα αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς μηχανισμούς που χρησιμοποιεί η ελληνική φορολογική διοίκηση για τον έλεγχο της φορολογικής δήλωσης των φυσικών προσώπων. Πρόκειται για τον υπολογισμό ενός «ελάχιστου» εισοδήματος, όχι με βάση τα πραγματικά έσοδα, αλλά με βάση τα περιουσιακά στοιχεία και το επίπεδο διαβίωσης του φορολογούμενου. Πώς όμως υπολογίζεται το τεκμαρτό εισόδημα;
Τι είναι το τεκμαρτό εισόδημα;
Το τεκμαρτό εισόδημα είναι ένα υπολογισμένο εισόδημα που προσδιορίζει η Εφορία, όχι με βάση τα πραγματικά δηλωθέντα έσοδα του φορολογουμένου, αλλά με βάση τις δαπάνες διαβίωσης και τα περιουσιακά του στοιχεία, όπως κατοικίες, αυτοκίνητα, σκάφη, δίδακτρα ιδιωτικών σχολείων κ.ά. Σκοπός του είναι να εκτιμήσει αν τα δηλωμένα εισοδήματα επαρκούν για να καλύψουν το επίπεδο ζωής του φορολογουμένου, και αν όχι, τότε ο φόρος υπολογίζεται με βάση αυτό το «τεκμαρτό» (τεκμαιρόμενο) ποσό, ώστε να περιοριστεί η φοροδιαφυγή.
Πώς υπολογίζεται το τεκμαρτό εισόδημα;
Δεν είναι λίγοι αυτοί που αναρωτιούνται πώς υπολογίζεται το τεκμαρτό εισόδημα. Το τεκμαρτό εισόδημα υπολογίζεται από την ΑΑΔΕ (Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων) βάσει τεκμηρίων διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων. Ουσιαστικά, αν το δηλωθέν εισόδημα είναι μικρότερο από αυτό που προκύπτει βάσει τεκμηρίων, τότε ο φορολογούμενος φορολογείται επί του τεκμαρτού εισοδήματος. Ο στόχος του μέτρου είναι η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, καθώς λειτουργεί ως μηχανισμός έμμεσου ελέγχου της «πραγματικής» οικονομικής δυνατότητας του φορολογούμενου.
Τεκμήρια διαβίωσης: Οι πυλώνες του υπολογισμού
Τα τεκμήρια διαβίωσης περιλαμβάνουν βασικά στοιχεία της καθημερινής ζωής, τα οποία θεωρείται ότι προϋποθέτουν την ύπαρξη ελάχιστου εισοδήματος για να συντηρηθούν. Τα σημαντικότερα τεκμήρια είναι τα εξής:
• Κατοικία (κύρια και δευτερεύουσα): υπολογίζεται με βάση τα τετραγωνικά, την τιμή ζώνης και αν είναι ιδιόκτητη, μισθωμένη ή δωρεάν παραχωρημένη.
• ΙΧ αυτοκίνητα: το τεκμήριο καθορίζεται βάσει κυβισμού και παλαιότητας.
• Σκάφη αναψυχής, πισίνες, αεροσκάφη: με πολύ υψηλά τεκμήρια, ακόμη κι αν δεν χρησιμοποιούνται.
• Οικιακοί βοηθοί, οδηγοί, φύλακες κ.λπ.
• Δαπάνες για δίδακτρα σε ιδιωτικά σχολεία.
Αθροίζοντας τα παραπάνω τεκμήρια, λύνεται η απορία σχετικά με το πώς υπολογίζεται το τεκμαρτό εισόδημα διαβίωσης.
Ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης
Ανεξάρτητα από τα παραπάνω τεκμήρια, κάθε ενήλικο φυσικό πρόσωπο θεωρείται ότι έχει ένα ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα. Αυτό καθορίζεται στις 3.000 € για άγαμους και 5.000 € για έγγαμους φορολογούμενους (συνυπολογίζεται το τεκμήριο και για τη σύζυγο). Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αν κάποιος δεν έχει κανένα περιουσιακό στοιχείο, θεωρείται ότι για να επιβιώσει χρειάζεται τουλάχιστον αυτό το εισόδημα.
Τεκμήρια απόκτησης περιουσιακών στοιχείων
Εκτός από τα τεκμήρια διαβίωσης, υπάρχει και το τεκμήριο απόκτησης, που ενεργοποιείται όταν ο φορολογούμενος αγοράζει περιουσιακά στοιχεία. Αυτό περιλαμβάνει:
• Αγορά ή ανέγερση ακινήτων.
• Αγορά αυτοκινήτων, σκαφών, μετοχών, ομολόγων.
• Κατάθεση χρημάτων.
• Σύσταση ή αύξηση κεφαλαίου σε εταιρεία.
Αν ο φορολογούμενος δεν μπορεί να καλύψει αυτές τις αγορές με δηλωμένα εισοδήματα ή με αποδεδειγμένες πηγές κεφαλαίου (π.χ. αποταμιεύσεις, δωρεές, δάνεια), τότε προκύπτει τεκμαρτό εισόδημα και ενδέχεται να φορολογηθεί αναλόγως.
Παραδείγματα σχετικά με το πώς υπολογίζεται το τεκμαρτό εισόδημα
Πάμε να δούμε πρακτικά πώς υπολογίζεται το τεκμαρτό εισόδημα.
Παράδειγμα 1:
Ένας άγαμος φορολογούμενος κατοικεί σε διαμέρισμα 80 τ.μ., έχει αυτοκίνητο 1.600 κυβικών και δεν δηλώνει κανένα εισόδημα.
Τεκμήριο κατοικίας: περίπου 3.200 €
Τεκμήριο αυτοκινήτου: περίπου 3.600 €
Ελάχιστο διαβίωσης: 3.000 €
Συνολικό τεκμαρτό εισόδημα: 9.800 €
Παρότι δηλώνει μηδενικό εισόδημα, θα φορολογηθεί επί των 9.800 €, εκτός αν καλύψει τη διαφορά με αποδείξεις νόμιμης προέλευσης.
Παράδειγμα 2:
Έγγαμο ζευγάρι με δύο παιδιά, κύρια κατοικία 100 τ.μ., δεύτερη κατοικία 50 τ.μ., ΙΧ 1.800 κυβικών και δίδακτρα ιδιωτικού σχολείου 4.000 € ετησίως.
Τεκμήριο κατοικιών: ~5.000 €
Τεκμήριο ΙΧ: ~4.000 €
Δαπάνες σχολείου: 4.000 €
Ελάχιστο διαβίωσης: 5.000 €
Συνολικό τεκμαρτό εισόδημα: 18.000 €
Αν δηλώσουν χαμηλότερο εισόδημα, θα φορολογηθούν βάσει τεκμαρτού.
Πώς μπορώ να καλύψω τεκμήρια
Εφόσον προκύψει τεκμαρτό εισόδημα υψηλότερο από το δηλωθέν, μπορεί να καλυφθεί με τους εξής τρόπους:
• Αποταμιεύσεις προηγούμενων ετών (με αποδεικτικά στοιχεία).
• Δάνεια ή χρηματικές δωρεές/γονικές παροχές (με συμβολαιογραφική πράξη ή καταχώριση στο Ε9).
• Πώληση περιουσιακών στοιχείων.
• Ανάλωση κεφαλαίου παρελθόντων ετών (υπολογισμός με ειδική φόρμα στο έντυπο Ε1).
Ένας έμπειρος λογιστής παίζει κρίσιμο ρόλο στην τεκμηρίωση αυτών των καλύψεων, ειδικά σε περιπτώσεις μεγάλων αγορών ή ακινήτων.
Ο ρόλος του λογιστή στον έλεγχο και τη διαχείριση τεκμηρίων
Ο υπολογισμός και η διαχείριση των τεκμηρίων είναι μία εξαιρετικά σημαντική εργασία για κάθε λογιστή. Ένας έμπειρος επαγγελματίας εξετάζει όλα τα στοιχεία του φορολογουμένου και προχωρά σε συγκρίσεις μεταξύ πραγματικού και τεκμαρτού εισοδήματος. Παράλληλα, αναλύει αν και πώς μπορεί να γίνει ανάλωση κεφαλαίου, εντοπίζει πιθανές πηγές κάλυψης, και συμβουλεύει τον φορολογούμενο προληπτικά, ειδικά αν πρόκειται να προβεί σε αγορές υψηλής αξίας. Επιπλέον, καταχωρίζει σωστά τις σχετικές πληροφορίες στο Ε1, ώστε να αποφευχθεί φορολογική επιβάρυνση χωρίς λόγο.
Τεκμαρτό εισόδημα: Πότε δεν εφαρμόζεται
Υπάρχουν ορισμένες εξαιρέσεις στην εφαρμογή των τεκμηρίων:
• Φορολογούμενοι με αναπηρία άνω του 67% (σε ειδικές περιπτώσεις).
• Φοιτητές που δεν έχουν υποχρέωση υποβολής δήλωσης ως κύριοι υπόχρεοι.
• Μακροχρόνια άνεργοι που είναι εγγεγραμμένοι στον ΟΑΕΔ (σε συγκεκριμένες συνθήκες).
• Κάτοικοι εξωτερικού που δεν διατηρούν μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα.
Η εξαίρεση πρέπει να δηλώνεται σωστά και να τεκμηριώνεται με τα ανάλογα έγγραφα.
Συμπερασματικά, το τεκμαρτό εισόδημα αποτελεί βασικό εργαλείο του φορολογικού συστήματος για την εξασφάλιση φορολογικής δικαιοσύνης και την πάταξη της φοροδιαφυγής. Ωστόσο, μπορεί να δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα σε όσους δεν γνωρίζουν πώς λειτουργεί και πώς να καλύψουν τα τεκμήρια. Η συνεργασία με έναν έμπειρο λογιστή είναι απαραίτητη, τόσο για την αποφυγή φορολογικών παγίδων όσο και για την ορθή διαχείριση της ετήσιας φορολογικής δήλωσης. Το Λογιστικό Γραφείο στο Ίλιον Gkiokasaccounting μπορεί να σας βοηθήσει σε οποιαδήποτε απορία ή ανάγκη σας.