Greenpeace: Ενεργειακή αναβάθμιση και κοινωνική δικαιοσύνη απέναντι στην κλιματική πρόκληση
Η Greenpeace Ελλάδας φέρνει στο προσκήνιο τις σοβαρές επιπτώσεις της ανόδου της θερμοκρασίας στα ελληνικά σπίτια κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών. Μέσα από νέα μελέτη και συνεργασία με το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου, ξεκινά εκτεταμένη πρωτογενή έρευνα για να αποτυπωθεί η ευαλωτότητα των νοικοκυριών σε διαφορετικά σημεία της χώρας. Στόχος είναι η ανάδειξη της ανάγκης για ουσιαστική εξοικονόμηση ενέργειας και δίκαιη πρόσβαση σε δροσερές κατοικίες, ως μέρος μιας βιώσιμης και ισότιμης μετάβασης.
Η ανάλυση απαντά σε κρίσιμα ερωτήματα: Πόσο θωρακισμένα είναι τα ελληνικά σπίτια απέναντι στην υπερβολική ζέστη; Ποιοι πληθυσμοί πλήττονται περισσότερο; Και ποια πρέπει να είναι η απάντηση της πολιτείας;
Θερινά ρεκόρ και νέα κανονικότητα
Το καλοκαίρι του 2024 έσπασε κάθε προηγούμενο ρεκόρ, με τον Ιούλιο να καταγράφεται ως ο μεγαλύτερης διάρκειας καύσωνας στην ιστορία. Ιδιαίτερα ο νότος της Ελλάδας είχε τη μεγαλύτερη αύξηση σε λεγόμενες «τροπικές νύχτες» στην Ευρώπη — δηλαδή νύχτες με θερμοκρασίες πάνω από 20°C, χωρίς ανάσα δροσιάς.
Ασφυκτικά σπίτια χωρίς δροσιά
Τα δημόσια δεδομένα σχετικά με τις θερμικές συνθήκες στα σπίτια είναι ελλιπή και εστιάζουν μόνο στην Αθήνα. Η πιο πρόσφατη καταγραφή, που έγινε το 2024 σε 45 ευάλωτα νοικοκυριά του Δήμου Αθηναίων, έδειξε μέση εσωτερική θερμοκρασία 31,4°C, με μέγιστες τιμές να αγγίζουν τους 37,6°C. Επιπλέον, σε ορισμένα σπίτια, τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα ξεπέρασαν κατά πολύ το όριο των 1000 ppm, υποδεικνύοντας κακή ποιότητα αέρα.
Η ανάγκη για ψύξη γίνεται όλο και πιο έντονη. Παρότι η χρήση κλιματιστικών παραμένει μικρό ποσοστό στην ευρωπαϊκή κατανάλωση (1%), στην Ελλάδα φτάνει ήδη το 5% και ανεβαίνει σταθερά. Από το 2000 έως το 2022, η κατανάλωση ενέργειας για κλιματισμό στη χώρα αυξήθηκε κατά 265%. Μόνο το 2023, πουλήθηκαν 400.000 μονάδες κλιματιστικών – 57% περισσότερες σε σχέση με το 2019.
Δείτε επίσης: Κρήτη-Αττική: Ολοκληρώθηκε με επιτυχία η μεταφορά 320 MW ηλεκτρικής ισχύος
Πότε η ζέστη γίνεται απειλή;
Η Greenpeace εξετάζει διεθνή πρότυπα θερμικής άνεσης, όπως αυτά του ΤΕΕ, Passivhaus, CIBSE και ASHRAE, που τοποθετούν τα όρια άνεσης μεταξύ 23°C και 28°C. Παρά ταύτα, δεν υπάρχει απόλυτο παγκόσμιο όριο ασφαλείας, αφού η θερμική ανοχή επηρεάζεται από την ηλικία, την υγεία και τις κοινωνικές συνθήκες.
Στην έρευνα του Δήμου Αθηναίων, πάνω από τους μισούς ερωτηθέντες δήλωσαν πως θεωρούν «άνετες» τις συνθήκες στο σπίτι τους, ακόμη κι όταν η θερμοκρασία ξεπερνούσε τους 28°C — μια ένδειξη προσαρμοστικότητας ή ανάγκης;
Ανησυχητικά είναι τα ευρήματα για το πώς επηρεάζει η ζέστη τη ζωή των πολιτών:
• Το 34% δεν νιώθει άνετα το καλοκαίρι στο σπίτι.
• Το 19% δεν διαθέτει κλιματιστικό.
• Το 51% περιορίζει τη χρήση λόγω κόστους.
• Το 66% αναγκάζεται να κόψει βασικά έξοδα για να καλύψει ενεργειακές ανάγκες.
Ευάλωτες ομάδες και αστικές παγίδες θερμότητας
Οι επιπτώσεις είναι εντονότερες για ηλικιωμένους, ασθενείς, μετανάστες, άστεγους και νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 86-91% των θανάτων από ακραία καιρικά φαινόμενα οφείλονται στους καύσωνες — 77.000 έως 129.000 θύματα την περίοδο 1980–2020.
Στις πόλεις, το φαινόμενο της «θερμικής νησίδας» — όπου η θερμοκρασία παραμένει υψηλή και τη νύχτα — προκαλεί σωματική εξάντληση, προβλήματα ύπνου και μείωση απόδοσης. Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, η παραγωγικότητα μπορεί να μειωθεί έως και 50% όταν η θερμοκρασία ξεπερνά τους 33°C, ενώ κάθε επιπλέον βαθμός στις σχολικές αίθουσες οδηγεί σε χαμηλότερες επιδόσεις κατά 0,6%.
Το μέλλον μέχρι το 2050: Καύσωνες, κόστος και κατανάλωση
Με βάση τις προβλέψεις του Δήμου Αθηναίων:
• Οι ημέρες καύσωνα θα διπλασιαστούν.
• Η μέση καλοκαιρινή θερμοκρασία θα αυξηθεί έως και 4°C.
• Η χρήση κλιματιστικών τον Οκτώβριο θα είναι σύνηθες φαινόμενο.
• Η ενεργειακή ζήτηση για ψύξη μπορεί να αυξηθεί έως και 248% μέχρι το τέλος του αιώνα.
Σε περιοχές όπως τα Δωδεκάνησα, οι εσωτερικές θερμοκρασίες στα σπίτια θα ξεπερνούν τους 32°C για το 50% του καλοκαιριού. Παρόμοιες συνθήκες αναμένονται και στην Αττική (45% του θέρους), το Ιόνιο και τις Κυκλάδες.
Ακόμη και με περιορισμένη άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 1,5°C, η θνησιμότητα από θερμότητα αναμένεται να αυξηθεί κατά 27%. Στο σενάριο των +4°C, οι θάνατοι ενδέχεται να αυξηθούν κατά 364%.
Το μήνυμα της Greenpeace: Ψύξη για όλους, όχι μόνο για λίγους
Η Greenpeace τονίζει πως οι λύσεις δεν μπορεί να είναι μόνο τεχνολογικές ή ατομικές. Απαιτείται βαθιά κατανόηση των κοινωνικών συνεπειών της κλιματικής κρίσης, κατάργηση των ανισοτήτων, και καθολική πρόσβαση σε δροσερές, ενεργειακά αποδοτικές κατοικίες. Μόνο μέσα από στοχευμένες πολιτικές στέγασης και περιβαλλοντικής δικαιοσύνης μπορεί να επιτευχθεί ουσιαστική προσαρμογή.