Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης λαμβάνει τη βαρύνουσας σημασίας απόφαση ότι χώρες που υφίστανται τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής έχουν τη δυνατότητα να αξιώσουν αποζημίωση από κράτη που αθετούν τις διεθνείς υποχρεώσεις τους, κρίνοντας ότι πρόκειται για «παράνομη πράξη».
Σε αυτή την απόφαση κατέληξε ομόφωνα η ανώτατη δικαστική αρχή του ΟΗΕ, στην οποία απευθύνθηκαν το 2019 φοιτητές από το Βανουάτου. Παρότι η γνωμοδότηση δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα ερμηνεύει το διεθνές δίκαιο αξιοποιώντας το σε δικαστήρια και νομοθετικά σώματα διεθνώς, θεμελιώνοντας δικαιώματα κατά κρατών που έχουν αδρανήσει στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.
Η απόφαση διαβάστηκε μέσα σε δύο ώρες, με τον πρόεδρο του Δικαστηρίου, Γιούτζι Ιβασάβα να υπογραμμίζει ότι συνιστά «επείγουσα και υπαρξιακή απειλή» η διαρκής επιδείνωση των καιρικών φαινομένων λόγω των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και να απορρίπτει τις θέσεις των μεγάλων ρυπαντών ότι οι ισχύουσες διεθνείς διαδικασίες –όπως οι ετήσιες διασκέψεις COP– επαρκούν υπενθυμίζοντας ότι τα κράτη έχουν «σαφείς και αυστηρές υποχρεώσεις για την προστασία του κλίματος».
Οι σημερινές κυβερνήσεις οφείλουν να προστατεύσουν το κλίμα, μια μορφή παρακαταθήκης για τις επόμενες γενιές, όπως ισχυρίζονται τα μικρά νησιωτικά κράτη, κάτι που οι ρυπαντές μέχρι σήμερα αρνούνταν να αναγνωρίσουν ως νομική υποχρέωση.
Δείτε επίσης: Top 5 πιο εξωπραγματικές παραλίες στον κόσμο για αξέχαστες διακοπές
Το σημαντικότερο στοιχείο της απόφασης παραπέμπει στη δυνατότητα αποζημιώσεων από πλούσιες χώρες που ρυπαίνουν. Οι αποζημιώσεις αυτές προϋποθέτουν τεκμηρίωση άμεσης σχέσης ανάμεσα στην πράξη και τη ζημιά, δύσκολη αλλά όχι ανέφικτη νομική διαδικασία.
Σημειώνεται ότι είναι μόλις η πέμπτη φορά στην ιστορία του Δικαστηρίου που η απόφαση λαμβάνεται ομόφωνα.
Μια φωνή από τον Ειρηνικό
Ο φοιτητής Βισάλ Πράσαντ από τα Φίτζι, ο οποίος ξεκίνησε την εν λόγω εκστρατεία με τους συμφοιτητές του από το Πανεπιστήμιο του Νότιου Ειρηνικού, τονίζει : «Η κλιματική κρίση δεν είναι θεωρητική υπόθεση. Είναι η καθημερινότητά μας». Έκτοτε, οργανώσεις και ακτιβιστές αναμένουν με ένταση τη νομική γνωμοδότηση του Δικαστηρίου, αντιδρώντας στην απραξία όσων κρατών εξακολουθούν να επιμένουν σε ορυκτά καύσιμα. Έξω από το Δικαστήριο, στο Μέγαρο της Ειρήνης, διαδηλωτές με πανό διαμήνυαν: «Τα δικαστήρια αποφάσισαν – οι κυβερνήσεις πρέπει να αναλάβουν δράση τώρα».
Η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ανέθεσε στο Δικαστήριο- και μάλιστα κατά την ακροαματική διαδικασία του περασμένου Δεκεμβρίου κατατέθηκαν θέσεις από 100 και πλέον χώρες και φορείς- να μελετήσει τα δύο ακόλουθα βασικά ζητήματα: ποιες είναι ευρύτερα οι νομικές υποχρεώσεις των κρατών ως προς την προστασία του κλίματος, και ποιες είναι οι έννομες συνέπειες για κράτη των οποίων οι εκπομπές προκάλεσαν σοβαρή περιβαλλοντική βλάβη, κυρίως σε μικρά και ευάλωτα νησιωτικά κράτη.
Η εκδοθείσα απόφαση αναγνωρίζει ότι η κλιματική αλλαγή απειλεί ανθρώπινα δικαιώματα, το κυρίαρχο δικαίωμα στην υγεία, και αναμφίβολα ότι τα κράτη είναι υποχρεωμένα να λαμβάνουν μέτρα συμβατά με τις διεθνείς συμφωνίες τους. Επισημαίνει δε ότι οι ανεπτυγμένες χώρες φέρουν ιδιαίτερη ευθύνη και ότι καλούνται να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.